Демографски карактеристики на Општина Велес

Првите жители на Вила Зора (денешен Велес) се раселените граѓани од античкиот град Стоби. Полека, со текот на времето мешајќи се со словенското население нивниот идентитет исчезнал. Велес го населувале словени – наречени Македонци по територијата на која се населиле.

Имајќи за цел да го освојат просторот, но и да го асимилираат населението, во пописите во тоа време почнува да се среќава покрај македонското и турското население.

Со развојот на комуникациите и глобализацијата на Балканот, Велес добива шареноликост во својата демографска карта, но секогаш процентуално околу 80% е македонско население.

 

Според статистичките податоци од пописот во 2002 година, по новата територијална поделба, Општина Велес брои 55 108 жители од кои

  • 50,1% се од машки пол (27 632);
  • 49,9% се од женски пол (27 476);

Има вкупно 16 959 домаќинства, вкупниот број на станови е 20 717, а просечната големина на семејство изнесува 3,25 члена и бележи тренд на опаѓање.

Има вкупно 44 820 население на возраст од 15 и повеќе години, од кои економски активни се 24 248, а неактивни 20 572 граѓани. Во општината има вкупно 16 688 невработени лица, од кои 12 053 се од град, а 4 635 од село (податоците се од Агенција за вработување на РСМ, состојба на 31.05.2005 г.);

Националност:

  • 84,86 % Македонци (46 767)
  • 4,37 % Бошњаци (2 406)
  • 4,17 % Албанци (2 299)
  • 3,13 % Турци (1 724)
  • 1,45 % Роми (800)
  • 0,98 % Срби (540)
  • 0,62 % Власи (343)
  • 0,42 % други (229)

Вкупно население (на возраст над 10 години) по пол и писменост:

  • писмени 47 655, од кои 24 104 се мажи и 23 551 се жени;
  • неписмени 1 399, од кои 406 се мажи и 993 се жени.

Структура на население (на возраст над 15 години) според школска подготовка:

  • сеуште во процес на образование – 58
  • без никакво образование – 1 461
  • со непотполно основно образование – 6 243
  • основно образование – 12 401
  • со средно – 20 491
  • со вишо – 1 553
  • со високо – 2 770
  • магистратура – 40
  • докторат – 7
Констатиран е значаен пораст на миграцијата од село во град до 90-тите години, а во последните десетина години има обратна миграција, особено на постара популација. Констатиран е и значаен пораст на миграција на работоспособно население од општината надвор од границите на РСМ.Забелешка: Податоците се од Пописот на населението, домаќинствата и становите во РМ, 2002 година, прилагодени на новата територијална поделба на РСМ, дефинитивни податоци, мај 2005.

Климатски услови

Отвореноста на општината кон север и честите продори на студени континентални воздушни маси во зимскиот дел од годината условуваат појава на ниски температури на воздухот и владеење на континентална клима со просечна годишна температура од 12 до 15 степени Целзиусови.

Доминантните ветришта се од север и северозапад со зачестеност од 168, односно 152 промили и средногодишна брзина од 2,7 односно 2 метри во секунда. Најсилен ветар дува од северозападен правец со јачина од 9 бофори.

Просечното годишно количество на врнежи изнесува 477 мм. Во текот на годината врнежите најмногу се застапени во месец ноември, а најмалку во месец август, и тоа со 61,4 односно 24,7мм просечен атмосферски талог. Снежната покривка се задржува просечно по 12 дена годишно. Годишната просечна релативна влажност изнесува 70%, при што највисока е во зимските месеци со просек од 86%, а најниска во летните месеци со просек од 55%. Просечното годишно траење на сончевиот сјај изнесува 2 148 часови. Маглата не е честа појава и просечно ја има по 13 дена во годината.

Земјоделско земјиште

Вкупната земјоделска површина изнесува 1.071 км2 или 69% од вкупната површина на општината во поранешен состав. Како земјоделско обработливо земјиште се третираат 370 км2 или 34,5% од вкупната земјоделска површина, што претставува удел од 5,6% од вкупното обработливо земјоделско земјиште во државата. Земјоделските површини од еколошки аспект имаат поволна структура поради високото учество на ливади и пасиштата.

Основни статистички податоци за земјоделството, сточарството и рибарството во индивидуалниот сектор во Северна Македонија, во Велес (извор Државен завод за статистика Република Северна Македонија,  Попис на зeмјоделството, 2007)

Хидрографија

Општина Велес ги опфаќа подрачјата на поголемите водотеци Бабуна, Тополка и Отавица, кои заеднички припаѓаат на сливот на реката Вардар. Годишниот просечен проток на Бабуна изнесува 4,65 м3/с, на Тополка 2,41 м3/с и на Отовица од 1,31 м3/с. Останатиот непосреден слив во реката Вардар од левата страна изнесува 1,31 м3/с, а од десната страна 0,3 м3/с. Просечниот годишен проток на реката Вардар кај водомерната станица кај градот Велес изнесува 83,1 м3/с.

Општина Велес како семиаридно подрачје има проблеми при обезедување вода за населението, земјоделските стопанства и сточните фарми. Системите за водоснабдување користат води од главните водотеци, односно од реките Вардар, Бабуна и Тополка, од езерото “Младост”, како и води од подземни изворишта и чешми. Со завршувањето на браната „Лисиче“ се надминува проблемот за водоснабдување на општината.

Геолошкиот состав, слабиот вегетациски покривен слој и неправилното користење на земјиштето предизвикале голем дел од општината да биде зафатен со ерозивни процеси. Вкупната годишна продукција на ерозивен нанос изнесува 688 000 м3. Ерозивните процеси предизвикуваат голема загуба на плодно земјиште, осиромашување на подлогата и појава на оголени, суви и ненаселени предели.

  • Река „Бабуна“
    Реката Бабуна е прогласена за карактеристичен пејсаж од Советот на Општина Велес, но се соочува со узурпација на државно земјиште на нејзиното крајбрежје и диво изградени викенд куќи кои ја нарушуваат животната средина што претставува голем проблем во општината.
    Локалитетот „Пешти” кој се наоѓа на реката Бабуна е живеалиште на белоглавиот орел кој е ендемичен вид и го нема на ниедно друго место на планетата, но се соочува со закана од целосно истребување. Друг ендемичен вид во регионот на општина Велес е и црниот штрк.
  • Езеро „Младост“
    Локалитетот се наоѓа покрај вештачката акумулација езеро “Младост”, северно од градот Велес, на земјиште кое е во сопственост на Република Македонија. Сообраќајниот пристап е преку асфалтиран локален пат од правец на Велес кој оди по брегот на езерото, минува низ браната и продолжува до автопатот Скопје-Велес. Во рамките на локалитетот постои асфалтиран пат кој го поврзува локалниот пат со комплексот на мотели.
    Локалитетот е поврзан со локалната 10kw мрежа, до него постои телефонска мрежа. Во хидрографски поглед локалитетот се наоѓа покрај акумулацијата “Младост” на реката Отавица. Урбаното планирање на езерото опфаќа: сателитска населба за домување, комерцијални содржини, угостителство и зона за спорт и рекреација.